İfade Özgürlüğü Derneği (İFÖD), Birleşmiş Milletler (BM) 2020 Evrensel Periyodik İnceleme Mekanizması (EPİM) kapsamında hazırladığı Türkiye raporu ve tavsiyelerini yayınladı. 2015-2109 arasını kapsayan raporda öne çıkan noktalar şöyle:

• 2015 sene sonu itibariyle Türkiye’de 80.553 internet sitesine erişim engellenmişken 2018 sene sonu itibariyle erişime engelli İnternet sitelerinin sayısı 245.825’e yükselmiştir. Ekim 2019 itibariyle de Türkiye’de erişime engellenen İnternet sitesi sayısı 288.310’u bulmuştur.
• 2014 senesi itibariyle 48.000’den fazla URL bazlı erişim engelleme kararı verilirken 150.000 URL, kişilik haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle erişime engellenmiştir. Kişilik haklarının ihlal edilmesine ilişkin URL bazlı erişim engelleme tedbiri düzenleyen 5651 sayılı Kanunun 9. maddesine yapılan ekleme ile 2014 Şubat ayında yürürlüğe girdiğinden beri, İFÖD 7334 haberin URL bazlı olarak erişime engellendiğini tespit etmiştir.
• Bu URL’ler 287 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 2129 farklı kararla erişime engellenmiştir. Engellenen haber içeriklerin çoğu siyasi liderlere, hükümete ve devlet kurumlarına yönelik eleştirilerden oluşmaktadır. Bu haberlerin hakaret içerdiği ve kişilik haklarını ihlal ettiği iddia edilerek erişime engellenmesi talep edilmesine karşılık olarak herhangi bir hukuk veya ceza davası da açılmayarak erişime engellenmesi koruma tedbiri yöntemi kullanılmakta ve içerikler süresiz bir şekilde engelli kalmaktadır.
• Birçok BM üyesi devlet tarafından 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine ilişkin Kanununun “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ifade özgürlüğü ve özel hayatın gizliliğine ilişkin içtihatları da dahil olmak üzere uluslararası ve Avrupa standartlarına göre uyarlanması”tavsiye edilmesine rağmen Türkiye, erişime engelleme rejimini Mart 2015 tarihi itibariyle 5651 sayılı Kanuna “Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi” başlıklı 8/A maddesini yürürlüğe koyarak genişletmiştir.
• Bu yeni 8/A hükmüne binaen içerik çıkarma ve/veya İnternet sitelerine topyekûn erişim engelleme yetkisi öncelikli olarak sulh ceza hakimliklerine, yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağılığın korunması amacı ile verilmiştir. Ayrıca bu kapsamda Cumhurbaşkanlığına da gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç̧ işlenmesinin önlenmesi veya genel sağılığın korunması amacı ile İnternet içeriklerine erişimin engellenmesini BTK Başkanı’ndan talep etme yetkisi verilmiştir.

Genellikle Kürt ve sol haber siteleri engelleniyor

• Benzer şekilde, “ilgili bakanlıklar” adı altında yürütme organlarına da gecikmesinde sakınca bulunan hallerde millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç̧ işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması amacı ile İnternet içeriklerine erişimin engellenmesini BTK Başkanı’ndan talep etme yetkisi verilmiştir. 8/A maddesi kapsamındaki kararlar genellikle Kürt ve sol haber sitelerini olduğu kadar pek çok Kürt gazeteci, aktivist ve muhaliflerle bağlantılı sosyal medya hesaplarını ve içeriklerini hedeflemektedir.
• 22 Temmuz 2015 tarihinden bugüne kadar 10 farklı Ankara sulh ceza hakimliğince içlerinde yaklaşık 2000 İnternet sitesi, 3000 Twitter hesabı, 2200 tweet ve 660 haberin bulunduğu 11.000’den fazla İnternet adresinin olduğu 363 farklı 8/A kararı verilmiştir. Bu kararlar kapsamında Dicle Haber Ajansı, Azadiya Welat, Özgür Gündem, Rudaw, RojNews, ANF, Jin News haber siteleri düzenli olarak Türkiye’de erişime engellenirken Sendika.org5 ve SiyasiHaber.org da erişime engellenmiştir. Benzer şekilde 8/A maddesi kapsamında düzenli olarak Türkiye’nin askeri operasyonlarına ilişkin haberler ve içerikler de erişime engellenmektedir.
• Ayrıca belirtmek gerekir ki dünyada ve Türkiye’de milyonlarca kullanıcıya sahip Vikipedi: Özgür Ansiklopedi platformu (wikipedia.org) da Türkiye’de 8/A maddesi kapsamında 29.04.2017 tarihinden itibaren erişime engellenen siteler arasındadır. Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilen erişim engelleme kararı Başbakanlık tarafından talep edilmiştir. Kararın gerekçesinde Vikipedi platformunda yer alan iki makalenin terörü öven, şiddete ve suça teşvik eden, kamu düzenini ve millî güvenliği tehdit eden içeriklere sahip olduğu belirtildi. Vikipedi ve kullanıcılar tarafından yapılan itirazlar reddedilince hem Anayasa Mahkemesine hem de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuru yapılmıştır.
• Sonuç olarak, Türkiye’deki İnternet sansür uygulamaları çarpıcı seviyelere ulaşmıştır. Bu durum ayrıca sosyal medya platformları tarafından yayımlanan yıllık şeffaflık raporlarında da görülmektedir. Türkiye’nin Twitter Şeffaflık Raporu’ndaki sıralaması diğer ülkelerle karşılaştırıldığında da şaşırtıcı derecede yüksektir. Twitter, Türkiye’de politik tartışmalar ve ifadeler açısından diğer sosyal medya platformlarından daha çok kullanıldığından dolayı, tweet içeriklerinin ve Twitter hesaplarının kaldırılma ve görünmez kılınma talebi sayıları sıralamada Türkiye’yi takip eden Rusya ve Fransa’dan çok daha fazladır.

Tavsiyeler

İfade Özgürlüğü Derneği tarafından Vikipedi gibi uluslararası platformlara İnternet erişiminin engellenmesinin durdurulması; İnternete ilişkin mevzuatların Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ifade özgürlüğüne ilişkin içtihatları da dahil olmak üzere uluslararası ve Avrupa standartları ile uyumlu hale getirilmesi, İnternete ilişkin mevzuatın, İnternete erişimin engellenmesi hususunda çeşitli idari kurumlar yerine sadece mahkeme ve hakimlere yetki verilmesinin sağlanması; Erişim engellenmesi kararlarının kapsamı daraltılarak kararların sadece belirli içeriklerin URL’lerine yönelik olması ve tüm İnternet sitesine erişimin engellenmesinin önüne geçilmesinin sağlanması; aynı zamanda bu kararların süresiz değil sınırlı zaman aralığı için verilebilmesinin sağlanması; 23. 5651 sayılı Kanunun erişime engellenmeye ilişkin maddelerinin ifade özgürlüğü kapsamında bilgiye erişme, yayma hakları açısından yürürlükten kaldırılması tavsiye edilmektedir. Kaynak: Gazeteduvar