Neden Maden'e Ergani bakır madeni diyorlar?

Elazığ'ın maden ilçesini iyi bilirim.maden'in eski adı Habur idi .bakırın eritilmesinde katık madde olarak halk arasında çakmak denilen kesker taşları Ergani'den gönderiliyordu.onun için maden'e Ergani maden deniliyordu.1958-1963 yıllarında hatırladığım kadarıyla Ergani ve köylerinden hemen hemen her evden bir kişi madende çalışırdı.maden her kesin ekmek kapısıydı .hatta bir çok kimseye gelin maden fabrikasında çalışın ,sizi alalım derlerdi.işten çıkanlarda oldu.sonradan da pişman oldular.o dönemde madenin yaklaşık olarak 20-25 bin nüfusu vardı.madenin can damarı ise 4-5 bin işçisi vardı .3 vardiya çalışırlardı.o dönemlerde işçi hareketleri ,boykotlar olurdu.şimdi ne fabrika kaldı ne de dumanı,ne çalışanı var ne de o eski insanlar.şimdi ise maden bir köye döndü.kervan geçmez ,kuş uçmaz ,bülbül ötmez.halkın çoğu başka şehirlere göç etti.yazık oldu maden'e.eski canlılık yok oldu.halk bölge madenlerinin revaçta olduğu 1930'lu yılları arıyor.bölgeye ilk demir yolu 1931'de mersinden girdi. 

Diyarbakır  Ergani'ye gölbaşı üzerinden ulaştırılan hattın hedefi ise Diyarbakır'da ki zengin maden yataklarının mersin limanına taşınmasıydı.1836'da Keban'da simli kurşun Ergani maden 'de bakır işletmeleri işletilmekteydi. Osmanlılar döneminde 3 bin aile bakır üretimi için bu bölgeye getirilmişti. Osmanlının son dönemlerinde ağırlaşan vergiler nedeniyle maden üretimi durmuştu.cumhuriyet'in kuruluşuyla birlikte bu madenlerin yeniden işletilmesi planlandı.1930'larda devlet yeniden madenlere yöneldi.bölgenin en önemli sanayi yatırımı Almanlarla ortak kurulan Ergani bakır a.ş'dir.

1924'te 3 milyon sermayeyle kuruldu.şimdi bütün dünya'nın gözü 2023'te .bütün yer altı madenleri çıkarılacak .Türkiye'de bir patlama olacak.bunu bilen dış güçler her fırsatta Türkiye'yi karalıyorlar.önünü kesmek istiyorlar.Allah bizimle beraberdir.1931 yılında demir yolu yapımı başladı.1935 yılında tamamlandı ve maden sevkiyatı 1939'da başladı.1951'e gelindiğinde yılda 150 bin ton ham cevher ,14 bin ton da bilister bakır üreten bir tesis haline geldi .Ergani uzun yıllar Artvin ,Murgul bakır işletmesiyle birlikte Türkiye'nin ihtiyacını karşıladı.

Yine Elazığ gurlaman yatakları 1915'te kuruldu.1930'lardan itibaren yeniden çıkarılmaya başlanan krom madenleri demir yoluyla taşınmaya başlandı. Demir yolu yapılmadan önce kara bakır dediğimiz bakırlar deve ve katırlar sırtında tokat'a oradan da iskenderun üzerinden ihraç ediliyordu.bakır maden işletmesi ne zaman işletildiği belli değil.bazı yazılı kaynaklarda 12. Asır başlarında işletildiği söyleniyor.1936 23 bin ton olan krom üretimi 1940'ta 92 bin tona ulaştı.üretilen krom madeni Almanya,Fransa ingiltere'ye satıldı.1943 'te Almanya'dan alınan 100 milyon alman markı değerindeki silahların ücreti bu madenlerden elde edilen kromla ödendi.şimdi ergani ve maden halkı yüce devletimizden bakır madene el atmasını bekliyor ve istiyorlar.eski canlılığına kavuşması için.

*bu yazı kaynak olarak araştırmacı -gazeteci -yazar Mustafa üzülme'zin araştırmasının dışında Ergani kitabı Yaşar Hekimoğlu ,Enver Atılgan 1967 kitabı ve Tokat Tarsus gelecek gazetesinden kaynak olarak alıntılar yapılmıştır.

Yazılış tarihi:01/04/2017

Mustafa Üzülmez Ergani